Blog

Ostatni zgasi światło

(liczba komentarzy 8)

   Być może niektórzy Czytelnicy pamiętają dowcip z czasów PRL-u, jak to wszyscy Polacy udają się na emigrację do lepszego świata, a ostatni przed wyjazdem gasi światło. Nieodparcie przychodzi mi on do głowy, gdy mowa dziś o polskich nauczycielach. Powiedzieć, że nastroje w tej grupie zawodowej są marne, to nic nie powiedzieć. Już teraz dopływ do niej młodych ludzi jest bardzo ograniczony i poważnie obawiam się, że w perspektywie zaledwie kilku lat po prostu zabraknie chętnych, by w naszym kraju uczyć dzieci. A powody tego stanu rzeczy są liczne i bardzo różnorodne.

   Na pierwszym miejscu stoją oczywiście pieniądze. Jedno, że wynagrodzenia osób rozpoczynających pracę nauczyciela są bardzo niskie, szczególnie w odniesieniu do wymaganego w tym zawodzie wyższego wykształcenia i dużej odpowiedzialności – nie tylko za kształcenie młodych ludzi, ale także ich ogólnie dobre samopoczucie, a nawet fizyczne bezpieczeństwo. Drugie, że w wymiarze materialnym zawód ten posiada „szklany sufit”, jakim jest miesięczny zarobek na najwyższym szczeblu kariery – niewiele przekraczający średnią krajową. Sama „kariera” też jest zresztą iluzoryczna, bowiem nauczyciel dyplomowany wykonuje w szkole praktycznie takie same czynności, co mianowany, kontraktowy, czy nawet stażysta. Czyli – poza (skromnym) awansem materialnym, brakuje tak pożądanego dzisiaj poczucia rozwoju osobistego. Można oczywiście aspirować do funkcji dyrektora placówki oświatowej, ale w istocie nie jest to awans, tylko przejście do innej pracy, do której nie każdy ma predyspozycje. A poza tym, również kiepsko wynagradzanej, szczególnie w oświacie publicznej.

   Podobny problem mają fatalnie opłacane pielęgniarki, tylko że one ze swoimi kwalifikacjami mają możliwość zarabiania znacznie więcej w bogatszych krajach Europy. Odmiennie niż nauczyciele, którzy tylko wyjątkowo mogą znaleźć dobrze płatną pracę pedagogiczną za granicą, i którym pozostaje zazwyczaj trwanie w marazmie materialnym albo gruntowna zmiana planu życiowego. To ostatnie zdarza się coraz częściej. Na tyle często, że w dużych miastach, gdzie możliwości „nowego otwarcia” zawodowego jest szczególnie wiele, coraz trudniej znaleźć chętnych do pracy w szkole, a w Warszawie, szczególnie w dziedzinie nauk ścisłych, jest już prawdziwa katastrofa.

   U progu wakacji szerokim echem odbiła się w internecie decyzja popularnego blogera edukacyjnego, Jarosława Blocha, który postanowił zakończyć karierę nauczycielską i zająć się czymś bardziej perspektywicznym. Jak stwierdził gorzko: o kilka lat za późno, choć jeszcze nie zbyt późno. Oprócz niskiego wynagrodzenia – ostatnią podwyżkę określił mianem „ochłapów” rzuconych przez władzę – jako przyczynę swojej decyzji wskazał „ekspresowe i nieprzemyślane reformy”, ogólną niechęć środowiska nauczycielskiego do walki o swoje oraz malejącą satysfakcję z pracy. Wyznaczył tym główne drogi, którymi podążą dalej moje rozważania.

   Postawmy najpierw kropkę nad „i” w kwestii wynagrodzeń. Być może narażę się niektórym Czytelnikom, ale proponuję przyjąć do wiadomości, że w obecnym stanie organizacyjnym szkolnictwa nie ma możliwości radykalnego zwiększenia płac nauczycieli. Radykalnego, czyli o co najmniej 30-40 procent. Decyduje o tym skala. Podniesienie pensji tylko o 100 złotych brutto miesięcznie, przy pięciuset tysiącach potencjalnych beneficjentów takiej zmiany, wymaga dodatkowych nakładów rzędu miliarda złotych rocznie, a podwyżka w pożądanej wysokości wymagałaby kwoty mniej więcej dwudziestokrotnie wyższej. Można by ją porównać do kosztu zakupu baterii przeciwlotniczej Patriot, gdyby nie to, że rakiety kupimy raz, a dodatkowe dwudziestomiliardowe obciążenie budżetu państwa płacami nauczycieli pociągnęłoby za sobą taki sam wydatek w każdym kolejnym roku. Jesteśmy więc skazani na „ochłapy”.

   Nie próbuję usprawiedliwiać obecnego rządu; co więcej, zgadzam się z poglądem, że minister Zalewska swoje tryumfalnie ogłaszane podwyżki dla nauczycieli finansuje w gruncie rzeczy z ich własnej kieszeni, odbierając równocześnie rozmaite dodatki oraz wydłużając o połowę czas niezbędny do osiągnięcia najwyżej wynagradzanego stopnia awansu zawodowego – nauczyciela dyplomowanego. Tu i teraz mamy zatem nie tylko „ochłapy”, ale także zwykłe oszustwo. To jednak wcale nie zmienia istoty rzeczy – nauczycieli jest po prostu zbyt wielu, by mogli znacząco lepiej zarabiać. Z kolei żeby mogło być ich mniej, trzeba by zmienić organizację placówek oświatowych i zakresy obowiązków ich pracowników. Pewnych doświadczeń dostarczają w tym względzie szkoły niepubliczne. W części placówek dodatkowe fundusze zbierane od rodziców przeznaczane sią na znaczące zwiększenie płac, z reguły jednak właśnie za cenę dodatkowych obowiązków. Póki jednak środowisko nauczycielskie ze związkami zawodowymi na czele broni Karty Nauczyciela niczym niepodległości, póty na powszechną zmianę w tej kwestii nie ma co liczyć. Szczególnie, że i politycy nie widzą w tym żadnego interesu.

   Teraz kilka zdań o „ekspresowych i nieprzemyślanych reformach”. Niemal każdy dyrektor szkoły i – jak sądzę – co najmniej połowa nauczycieli za sprawą pani Zalewskiej znajduje się w oku cyklonu. Liczba samych problemów organizacyjnych, które wygenerowała obecna reforma, jest ogromna. Do tego należy dodać zmiany programowe, niepewność zatrudnienia, rozbicie budowanych przez lata zespołów pedagogicznych i zaprzepaszczenie ich dorobku, może nie zawsze spektakularnego, ale jednak budującego przynajmniej u niektórych poczucie więzi z konkretnym środowiskiem. To wszystko stanowi potężne źródło nauczycielskich frustracji. A przecież dochodzi do tego jeszcze świadomość szkody, jaką wyrządza się obecnie „wygasającym” rocznikom gimnazjalistów oraz nieszczęsnej awangardzie nowej-starej szkoły podstawowej, testującej właśnie księżycowe pomysły programowe na klasę siódmą i ósmą. Naprawdę nie wszyscy nauczyciele są tak bezduszni i głupi, by nie przeżywać rozterek związanych z tą sytuacją. Tym bardziej, że uczący najstarsze klasy podstawówki znajdują się dodatkowo między młotem oskarżeń o przeciążanie uczniów pracą, a kowadłem oczekiwań, że skutecznie przygotują ich do egzaminu ósmoklasisty. Sytuacja niczym w tragedii antycznej.

   Na swoją kolej w doświadczaniu skutków nieprzemyślanej reformy czekają jeszcze nauczyciele szkół ponadpodstawowych, pozorni beneficjenci „dobrej zmiany”. To oni przyjmą na siebie frustrację tysięcy uczniów (i ich rodziców), dla których nie starczy miejsc w upragnionych szkołach. To oni będą tworzyć czteroletnie programy kształcenia licealnego w miejsce dotychczasowych trzyletnich, by po kilku latach przekonać się (chciałbym być złym prorokiem!), że negatywne zjawiska związane z edukacją młodzieży na tym etapie rozwoju wcale nie narodziły się w gimnazjach, tylko wynikały z takiej, a nie innej kondycji społeczeństwa. Jestem przekonany, że powrót do rozwiązań sprzed ćwierć wieku żadną miarą tego nie zmieni.

   Wysiłek większości nauczycieli, zamiast popychać polską edukację ku przyszłości, służy obecnie budowaniu skansenu, co pochłania energię, ale za to nie daje satysfakcji – co najwyżej poczucie ulgi, jeśli komuś udaje się utrzymać na powierzchni. Nie każdy jednak ma w sobie determinację do walki o sens swojej pracy – więc ludzie odchodzą i będą odchodzić z zawodu także z braku satysfakcji niekoniecznie materialnej.

   Wspomniany Jarosław Bloch w swoich publikacjach wielokrotnie dawał wyraz zdumieniu i niezadowoleniu, że środowisko nauczycielskie nie przejawia żadnej determinacji w walce o swoje interesy. Nawet wtedy, gdy pokrywają się one z tym, co można by określić jako dobro społeczne, jak w przypadku obecnej reformy, która przecież uderza nie tylko w nauczycieli, ale przede wszystkim w szeroką rzeszę uczniów.

   Problem zasługiwałby na obszerną naukową analizę, nie wykluczam zresztą, że gdzieś już takowa istnieje. Ale nawet z mojego praktycznego doświadczenia jednoznacznie wynika, że środowisko pedagogiczne odznacza się ogromną bezwładnością. Mając tak niewiele do stracenia, niezwykle boi się utracić swój mizerny stan posiadania. Będąc – dosłownie – na łasce i niełasce aparatu administracyjnego państwa, boi się sprowokować zmianę na gorsze – bo przecież nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej. Doświadczam tego na własnej skórze. Prowadząc szkołę niepubliczną czuję zaciskający się gorset centralnych regulacji. Bezsensowna w mojej ocenie zmiana struktury systemu, fatalne w większości podstawy programowe, perspektywa spiętrzenia roczników aplikujących do szkół ponadpodstawowych w roku 2018/2019 – to są wszystko realne problemy, z którymi pokornie borykam się w jakiś sposób na co dzień. Z wewnętrzną furią, ale jednak. Teraz dochodzi do tego konieczność stworzenia – podczas wakacji – regulaminu oceny pracy nauczycieli. Według kryteriów ustalonych przez ludzi, którzy najwyraźniej dopiero co przylecieli z biurokratycznego Księżyca. W zasadzie należałoby pomyśleć nad jakąś formą obywatelskiego nieposłuszeństwa. Ale…

   No właśnie – ALE.

   Szkoła niepubliczna posiada uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli realizuje wszystko, co jest wymagane przez państwo. Czynnie buntując się przeciw systemowi narażałbym byt swojej placówki, czyli interes kilku setek dzieci, rodziców, którzy nam je powierzyli, oraz kilkudziesięciu pracowników. Narażałbym też swój własny byt, ponieważ w wieku dość bliskim już emeryturze nie ma we mnie gotowości poszukiwania nowego sposobu na życie. Szczególnie, że lubię swoją pracę i czuję, że ma ona sens. No więc wspólnie z gronem pedagogicznym ustalimy te nieszczęsne wskaźniki do kryteriów oceny pracy, starając się, żeby były jak najmniej oderwane od rzeczywistości. Do czynów rewolucyjnych ta sytuacja z pewnością nas nie popchnie, choć może szkoda. I pewnie w przyszłości wprowadzimy w życie jeszcze niejedno rozporządzenie, z którego treścią nie będziemy się zgadzać. Cóż, w starożytnym Rzymie nauczyciele rekrutowali się spośród niewolników… Coś nam chyba z tego pozostało.

   Pozostała jeszcze ostatnia przyczyna ucieczki z zawodu, jaką wskazał Jarosław Bloch – malejąca satysfakcja z pracy. Rozmaicie rozumiana. Stara mądrość mówi, że z niewolnika nie ma robotnika. Tymczasem w szkołach coraz wyraźniej rysuje się tendencja jak najściślejszego formatowania pracy nauczycieli, zgodnie z odgórnymi regulacjami. W sferze deklaracji jest oczywiście inaczej, ale to co wynika z przepisów zazwyczaj idzie w przeciwnym kierunku. Ma być przyjaźnie wobec uczniów, ale w siódmej klasie lekcji powinno być dokładnie 34 w tygodniu, prace domowe są oczywiście do uznania szkoły, ale „zrealizowanie” podstawy programowej tejże siódmej klasy bez prac domowych jest oczywistą niemożliwością. I tak dalej. No i mamy jeszcze rodziców.

   Ilekroć rozmawiam o edukacji w gronie swoich rówieśników, tyle razy pada stwierdzenie, że naszym „starym” przez myśl by nie przeszło kwestionowanie opinii nauczycieli, podważanie wystawionych ocen, wyrażanie sądów o poszczególnych osobach, szczególnie niepochlebnych. Ja nie przypominam sobie ani jednej takiej sytuacji. Teraz jest inaczej. W placówkach oświatowych, jak kraj długi i szeroki, trwa niewypowiedziana wojna polsko-polska.

   Proszę mnie dobrze rozumieć. Nie płaczę za utraconym nimbem nieomylności nauczyciela. To akceptowalny znak czasów. Nie użalam się nad podkreślaniem na każdym kroku praw dziecka. Ich istnienie i powszechna świadomość są ważną zdobyczą cywilizacyjną. Nie buntuję się przeciw imperatywowi działania dla dobra młodego człowieka, bo tak właśnie swoją misję pedagogiczną postrzegam od samego zarania, lat minie niedługo czterdzieści. Ale w dzisiejszym społeczeństwie nic nie dzieje się z umiarem. Nauczyciel nie tylko przestał być nieomylny, ale stał się zwykłym usługodawcą, traktowanym nieufnie, wymagającym patrzenia mu na ręce oraz rodzicielskiej albo urzędowej interwencji – zanim wyrządzi krzywdę swoim podopiecznym. Niekiedy też nieudacznikiem lub ignorantem – te sformułowania usłyszałem ostatnio w publicznej debacie. Prawa dziecka kompletnie zdominowały dziecka obowiązki, w rozlicznych domach po prostu nieobecne, a te nakładane przez szkołę są z definicji do podważenia, jeżeli tylko nie podobają się rodzicom (lub samym dzieciom, co z reguły na jedno wychodzi). Z kolei dobro młodego człowieka jest powszechnie postrzegane przez rodziców w oderwaniu od dobra innych ludzi, bez zrozumienia, że nauczyciel także to drugie musi mieć jakoś na uwadze.

   Jak głębokie podziały mogą kryć się w społecznościach szkolnych świadczy swoista schizofrenia, z którą stykam się u niektórych nauczycieli będących równocześnie rodzicami. Oto mądra, zaangażowana w pracę osoba, czyniąca na lekcjach istne cuda, opowiada o kłopotach swojego syna lub córki w innej szkole bez żadnego dystansu do problemu, z autentyczną nienawiścią pod adresem tych, którzy – jej zdaniem – łamią życie dziecka. Nawet jeśli w tym czy owym ma rację, to nie zdradza świadomości, że w podobny sposób może być oceniana przez rodziców swoich własnych podopiecznych po każdym błędzie, który zdarzy się jej popełnić. Ba, nawet bez żadnego – obiektywnie rzecz biorąc – błędu. Ten schemat napotkałem po wielokroć.

   Z roku na rok zmieniają się uczniowie i zmieniają się ich rodzice. Dziecięca nadpobudliwość stała się normą, coraz więcej jest zaburzeń ze spektrum zespołu Aspergera, coraz więcej dzieci nie radzi sobie z emocjami, nie akceptuje nawet drobnych porażek i ma rozmaite kłopoty z socjalizacją. Za tym postępuje bezradność rodziców, a coraz częściej także nauczycieli, nieprzygotowanych na te nowe wyzwania ani merytorycznie, ani mentalnie. Nawet biegła znajomość matematyki nie rozwiąże problemów naukowych (a raczej emocjonalnych – nauka jest tu kwestią wtórną) ucznia, którego rodzice właśnie burzliwie się rozwodzą. Podobnie jest w przypadku innych przedmiotów nauczania i innych przyczyn dziecięcych zaburzeń emocjonalnych. Przez długie lata radziliśmy sobie w szkole dzięki wsparciu ze strony rodziców albo przy ich neutralnej postawie. Coraz częściej jednak przychodzi nam borykać się także z rodzicielskimi emocjami – wybuchającymi wobec nauczycieli i udzielającymi się dzieciom. A także z konfliktami pomiędzy rodzicami, które generują podobne konflikty między uczniami. Lub odwrotnie.

   Kreślę tutaj ponury obraz, bo jest on odzwierciedleniem nastroju, który Jarosława Blocha popchnął do odejścia z zawodu, a mnie utrudnia cieszenie się z sukcesów, które niewątpliwie udaje nam się w szkole odnosić. Bo czyż nie jest wyrazem sukcesu możliwość wysłuchania takich oto zdań w mowie pożegnalnej, wygłoszonej przez mamę jednego z naszych kończących naukę gimnazjalistów:

   „To, co stworzyliście Państwo w murach naszej szkoły, daleko wykracza poza powszechnie przyjęte normy i jestem pewna, że ciężko będzie naszym absolwentom i ich rodzicom odnaleźć się w tzw. normalnej rzeczywistości. Dla nas normą i już na zawsze punktem odniesienia pozostanie Wasza serdeczność, otwartość, empatia, zaangażowanie i to, że w szkole na Bemowie wszyscy noszą serce na dłoni. Taka przyrodnicza anomalia. Dla Państwa ważne są dzieci, a nie ich stopnie. W niezliczonej liczbie sytuacji czuliśmy, że zależy Państwu przede wszystkim na nich, na dzieciach, na niczym bardziej, i za to jesteśmy ogromnie wdzięczni. Przez długie lata stale dawaliście nam poczucie bezpieczeństwa. Tak istotną świadomość, że nasze dzieci są w dobrych i mądrych rękach. Nasz szkolny budynek z obowiązku wyposażony jest w ławki i tablice, ale tym, co rzeczywiście stanowi jego najistotniejszy wystrój, jest atmosfera przyjaźni, partnerstwa, zaufania i absolutnie unikatowe wsparcie dla dzieci ze strony nietuzinkowych, wyjątkowych dorosłych”.

   Piękne, prawda?! Niczym ożywcza kroplówka dla duszy. Ale nie może przesłonić problemu, że wytrzymałość psychiczna jest dzisiaj wyraźnie mniejsza nie tylko u dzieci i rodziców, ale także u nauczycieli. Że wielu pracujących w tym zawodzie pilnie potrzebuje dodatkowego przygotowania do radzenia sobie ze stresem, własnym i cudzym. W przeciwnym razie będą odchodzić, albo lękliwie kryć się za bezdusznymi programami i procedurami, pozbawieni śmiałości wykazywania się inicjatywą, za którą w przypadku powodzenia być może usłyszą słowo „dziękuję”, ale w przypadku porażki na pewno spotkają się z pretensjami.

   Warto mieć świadomość, że na warsztat pracy nauczyciela w jednakowym stopniu składa się jego intelekt oraz emocje. Te ostatnie znajdują się obecnie w opłakanym stanie. To właśnie dlatego obawiam się, że wakaty w szkołach staną się codziennością, a powszechne niezadowolenie z jakości edukacji będzie rosnąć. Na dłuższą metę nadzieję – zupełnie poważnie – upatrywałbym w sztucznej inteligencji, którą w niedługiej zapewne przyszłości będzie można zastąpić nauczycieli z krwi i kości. Oby tylko wynalazcy nie popełnili błędu wyposażenia jej w zdolność odczuwania emocji.

   A na razie trzeba ruszyć pilnie głową, by za kilka lat ostatni nauczyciele nie odeszli na emeryturę, gasząc światło w swoich szkołach.

Wróć

Dodaj komentarz

Skomentował Rafał

Z pewnością w wielu kwestiach dyrekcje szkół chronią nas jak mogą przed regulacjami narzucanymi z góry, ale stykałem się - w różnym stopniu w różnych szkołach - z nieprzestrzeganiem prawa na niekorzyść uczniów i rodziców. Dotyczyło to organizacji wszystkich ustawowych zajęć dodatkowych: religia wciskana na siłę, bez wymaganego pytania rodziców, etyka sabotowana, obowiązkowy wdż ogłoszony jako nieobowiązkowy, brak obowiązkowego spotkania z nauczycielką wdż. To mogą być drobiazgi do szybkiego naprawienia, ale przez ile lat z rzędu trzeba tłumaczyć prawo oświatowe, w niektórych kwestiach bez zmian obowiązujące od ćwierci wieku?

Skomentował Maciej

Przeraża mnie poziom obecnej szkoły. Niemal nic się nie zmieniło od czasów gdy sam do niej uczęszczałem. Trafiają się w niej, jak rodzynki w postnym cieście, nauczyciele zaangażowani, dysponujący jakąś wiedzą i sprawni intelektualnie (znam takich i jestem wobec nich pełen podziwu i szacunku). Jednak większość, chyba nikt temu nie zaprzeczy, to dobór negatywny. Kiedyś praca nauczyciela, mimo, że nisko płatna była jakimś awansem. Większość obecnie spotykanych przeze mnie nauczycieli, swój co najwyżej, mierny poziom intelektualny, brak wiedzy i umiejętności interpersonalnych (z litości nie wspominam o umiejętnościach dydaktycznych) zwykle stara się maskować butą i okazywaniem bezwzględnej władzy nad dziećmi. Kłamanie w żywe oczy, nawet w sprawach gdzie jest łatwo je udowodnić, nie jest rzadkością. Nic więc dziwnego, że takie środowisko nie ma żadnej chęci walki o coś lepszego, a jedynie narzeka i walczy o utrzymanie swojego statusu. Gdzie indziej i tak by nie znaleźli pracy. Nawet na przysłowiowej kasie w Biedronce. Z resztą tam sami by nie chcieli pracować: tam nie ma jak odgrywać się na słabszych. Bez radykalnego rozwiązania, wymiany niemal całej dotychczasowej kadry, nie ma co liczyć na poprawę. Będzie następowało coraz większe rozwarstwienie społeczeństwa - podział na tych wykształconych co mieli szansę na naukę w kilku elitarnych szkołach, tych nauczanych przez rodziców oraz resztę ogłupianych przez coraz gorszych nauczycieli. Ale czyż nie łatwiej jest rządzić głupcami?

Skomentował Xawer

Jakoś tego masowego exodusu nie widać. W moim Powiatowym Urzędzie Pracy nie ma ani jednego ogłoszenia o poszukiwanym nauczycielu, za to dziesiątki o poszukiwanych murarzach, kierowcach i sprzedawcach. Nawet w najsilniej ssącej rynek pracy Warszawie spośród zawodów pedagogicznych poszukiwane są tylko przedszkolanki, a i to niewiele. Ponoć kasjerki w Biedronce zarabiają lepiej od nauczycieli, a do tego biurokracji tam nie ma, min.Zalewska się nie szarogęsi, ludzie w większości są dla nich grzeczni i doceniają ich pracę, ale jakoś nauczycielki nie rzucają masowo szkolnictwa, by podjąć tę lepiej płatną i mniej frustrującą. A ona czeka. W prawie każdej Biedronce wisi plakat o poszukiwaniu chętnych.
Od kiedy zaczął wchodzić w wiek szkolny niż demograficzny słyszę za to płacz, że nauczyciele stracą pracę i koniecznie trzeba coś zrobić, żeby ich nie zwalniać. A to posłać sześciolatki do szkół, a to dać im ekstra zajęcia, a to jeszcze inne pomysły.
Finlandię wszyscy kochają i chwalą jako wzór niedościgły, ale nikt głośno nie powie, że w Finlandii na nauczyciela przypada 16-17 uczniów, a w Polsce 10-11. W całej Unii mniej tylko w Grecji (a do czego doprowadziła grecka ochrona zatrudnienia na państwowych posadach, to chyba wszyscy pamiętają) I tyle, co w Polsce, również na Litwie. Nawet więc jeśli z zawodu odejdzie 1/3, to pozostali nie osiągną jeszcze obciążenia takiego, jak w tej podziwianej i wychwalanej przez nich Finlandii.
Co więcej, exodus rzeczywiście tworzący wakaty, miałby szansę (na szczęście czy też nieszczęście) wymusić zmiany prawne - po pierwsze odejście od Karty Nauczyciela z jej absurdalnie niskim pensum, po drugie spowodowanie, żeby nauczyciele zajmowali się dydaktyką, a nie czymkolwiek, co tylko się da.

"wynagrodzenia osób rozpoczynających pracę nauczyciela są bardzo niskie, szczególnie w odniesieniu do wymaganego w tym zawodzie wyższego wykształcenia i dużej odpowiedzialności"
1. W Polsce 30% młodych ludzi ma wykształcenie wyższe. To już dawno przestało być czynnikiem wyróżniającym kogoś z licencjatem jako "ęteligenta". Od bardzo dawna postępowała zresztą zasada "wszyscy mamy takie same żołądki" i od kilkudziesięciu lat robotnik w fabryce zarabia więcej nawet od profesora uniwersytetu. Spora część młodych ludzi z identycznymi co nauczyciele licencjatami pracuje za jeszcze mniejsze pieniądze i bez stałych umów o pracę jako kelnerzy, sprzedawcy w butikach, recepcjonistki w biurach albo telemarketerzy. Ci, którzy pokończyli pedagogikę i po znajomości dostali pracę w szkołach jakoś nie palą się, by się z nimi zamienić.
Nawet programiści zaraz po studiach też zarabiają grosze - zaczynają zarabiać dopiero po kilku latach i wykazaniu się sprawnością. Spora część jednak traci pracę w tym okresie. Dotyczy to ludzi ze znacznie głębszym wykształceniem - nawet tych, co mają magisteria i studia doktoranckie z Politechniki Warszawskiej, a nie licencjaty z prowincjonalnej szkółki.
2. Jakiej odpowiedzialności??? Nie ma innego tak bezkarnego zawodu w sferze publicznej! Może tylko zawód posła na Sejm... A w czasach PRL równie bezkarni byli milicjanci, urzędnicy i inny aparat władzy.
Nie słyszałem o ani jednym przypadku, żeby jakiś nauczyciel miał sprawę karną, albo płacił odszkodowanie rodzicom za jakieś "błędy w sztuce pedagogicznej", opowiadanie na lekcjach bzdur lub nieprawd, nieuczenie niczego, przekroczenie uprawnień czy niewłaściwe ocenienie testu. W dodatku wielu - choćby Pan, vide post "Nagonka" - chciałoby jeszcze mniejszej odpowiedzialności: by spuścić zasłonę milczenia na nieudolność i błędy, ochronić ich już nawet nie przed materialną odpowiedzialnością, ale nawet przed publiczną krytyką i związanym z nią obciachem. By broń Boże nie powstały w nich wątpliwości i wyrzuty sumienia, że może jednak robią coś źle.
To jest żadna odpowiedzialność zawodowa w porównaniu z odpowiedzialnością kierowcy ciężarówki za spowodowanie wypadku, elektryka, za pożar w wyniku błędnego podłączenia instalacji, hydraulika za nieszczelną rurę gazową, pielęgniarki, która podała niewłaściwe leki, ciecia, gdy ktoś złamał nogę, bo chodnik był oblodzony, albo choćby glazurnika, któremu się nie płaci i zrywa kontrakt, jeśli źle położy kafelki, a nawet można wyprocesować od niego zapłatę za te, które popsuł.

"zawód ten posiada „szklany sufit”, jakim jest miesięczny zarobek na najwyższym szczeblu kariery"
To nie jest kwestia zawodu, tylko pracy w państwowej instytucji, gdzie obowiązują sztywne siatki płac. Nauczyciele w Pana szkole nie mają takich ograniczeń. Ich zarobki są sprawą negocjacji pomiędzy nimi a pracodawcą (zapewne Panem). A choćby policjanci mają równie sztywne płace i równie szklany sufit. Wybierając zawód byli świadomi sztywnej siatki płac.

"pielęgniarki, tylko że one ze swoimi kwalifikacjami mają możliwość zarabiania znacznie więcej w bogatszych krajach Europy. Odmiennie niż nauczyciele, którzy tylko wyjątkowo mogą znaleźć dobrze płatną pracę pedagogiczną za granicą"
A co broni nauczycielom pracować za granicą? Unia i stowarzyszone kraje stoją otworem. Sam kilka lat temu dostałem propozycję pracy w liceum w Szkocji - to nawet byłoby łatwiejsze, niż uzyskanie posady nauczycielskiej w Polsce, bo formalnych wymogów tam mniej. Znam przedszkolankę, zajmującą się dziećmi w Norwegii.
Szkoły, zwłaszcza państwowe, nie mogą sobie pozwolić na odrzucenie kandydatury obywatela Unii tylko ze względu na narodowość. A miejscowy język muszą biegle znać i pielęgniarki. Na studiach pielęgniarskich nie mają lektoratów z fińskiego, muszą się same nauczyć, jeśli chcą tam pracować.
Czyżby chciał Pan powiedzieć, że nauczyciele tylko wyjątkowo znajdują pracę za granicą, bo nie są gotowi uczyć się angielskiego, a fińskiego to już żaden? Albo dlatego, że nie byliby w stanie przejść rozmowy kwalifikacyjnej o pracę bo ich wykształcenie tylko z nazwy jest "wyższe"?
Na pocieszenie tym rozwiniętym intelektualnie, ale niechętnym do uczenia się szwedzkiego podpowiem, że w wielu krajach jest już moda na szkoły z wykładowym angielskim i można w Szwecji uczyć mówiąc tylko po angielsku , a nie znając szwedzkiego.

"nie ma możliwości radykalnego zwiększenia płac nauczycieli. Radykalnego, czyli o co najmniej 30-40 procent. Decyduje o tym skala."
I tak i nie. W szkolnictwie państwowym jest duży przerost zatrudnienia. Przy redukcji zatrudnienia o 1/3 można by było półtorakrotnie podnieść płace pozostałym w zawodzie, nie zwiększając obciążeń budżetu.

"Ilekroć rozmawiam o edukacji w gronie swoich rówieśników, tyle razy pada stwierdzenie, że naszym „starym” przez myśl by nie przeszło kwestionowanie opinii nauczycieli, podważanie wystawionych ocen, wyrażanie sądów o poszczególnych osobach, szczególnie niepochlebnych."
Chyba w Raju Pan chodził do szkoły, a nie w PRL - jestem z Pana rocznika. To prawda, że rzadko kwestionowano oceny itp - po prostu nikt nie wierzył w skuteczność czegoś takiego. Z milicjantem dającym niesłusznie mandat też nikt nie dyskutował. Sądy i opinie o nauczycielach zamykały się w sferze prywatnej, a działania kwestionujące sprowadzały do skrajnych przypadków - jak przeniesienie dziecka do innej szkoły, gdy z jakimś nauczycielem już nie szło wytrzymać. Sam tak zmieniłem podstawówkę, a rodzice nie widzieli sensu negocjowania z moją wychowawczynią.

(swoista schizofrenia) "Oto mądra, zaangażowana w pracę osoba, czyniąca na lekcjach istne cuda, opowiada o kłopotach swojego syna lub córki w innej szkole bez żadnego dystansu do problemu, z autentyczną nienawiścią pod adresem tych, którzy – jej zdaniem – łamią życie dziecka."
Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. Inni nauczyciele mogą chwalić i cenić te cuda, a dzieci i rodzice mogą nimi gardzić lub je nienawidzić. Nie ma między jednym a drugim sprzeczności. Nawet, jeśli matka jest jednocześnie nauczycielką dla innych dzieci.
W stanie wojennym w którejś z podziemnych gazetek ukazał się wywiad z zomowcem, będącym święcie oburzonym, że milicja wypałowała jego brata.

(na marginesie, za to z autopsji) "Z roku na rok [...] coraz więcej jest zaburzeń ze spektrum zespołu Aspergera,"
Nie sądzę. Raczej jest to dziś częściej diagnozowane i częściej wystawiane są zaświadczenia lekarskie w tej sprawie. Za naszych czasów niemal nie było znane, nazywało się wtedy zresztą "osobowością typu autystycznego". To jest constans, niepodatny ani na "leczenie" ani na "rozbudzanie" - podobnie jak homoseksualizm, którego też nie jest więcej, niż 100 lat temu, tylko więcej ludzi się do niego dziś przyznaje.
Ale nawet, jeśli by było więcej aspergerowców, to powinien Pan się tylko cieszyć! Nie dość, że są bardzo wdzięczni dydaktycznie, to dostanie Pan za wpięcie do akt ich zaświadczenia dużo większą subwencję.

(też na marginesie) "Nawet biegła znajomość matematyki nie rozwiąże problemów naukowych (a raczej emocjonalnych – nauka jest tu kwestią wtórną) ucznia, którego rodzice właśnie burzliwie się rozwodzą."
Czasem pomoże. Miałem na studiach koleżankę dla której nauka i przesiadywanie do późnej nocy w laboratoriach Uniwersytetu były ucieczką przed konfliktem w domu i rodzinie i nie tylko doprowadziło ją do doktoratu, ale i do odreagowania stresowej sytuacji.

"Warto mieć świadomość, że na warsztat pracy nauczyciela w jednakowym stopniu składa się jego intelekt oraz emocje."
Bardzo trafna uwaga. Nie zapominajmy tylko, że nad emocjami pochylają się (by nie powiedzieć, że rozczulają się) rozliczni ich koledzy, a sprawa intelektu nauczycielskiego leży odłogiem od dziesięcioleci. Jakoś nikt nie zauważył, że nauczenie czegoś dziecka przeciętnie wykształconych rodziców we współczesnym świecie stawia wymogi intelektualne ciut większe, niż uczenie czytania dzieci analfabetów.

"by za kilka lat ostatni nauczyciele nie odeszli na emeryturę"
Litości z taką demagogią! Ostatni nie odejdą za kilka lat na emeryturę! Znam kilkoro młodszych niż 50 lat, którzy w kilka lat nie osiągną wieku nawet wcześniejszej emerytury.

Powszechny exodus też nie nastąpi. Pan Jarosław Bloch jest rzadkim i odosobnionym przypadkiem. W przeważającej większości nauczyciele narzekają, ale trzymają się swoich posad równie kurczowo, co pracownicy pegeerów w latach 1990' albo walijscy górnicy w 1985. Dla większości, również tych, co prowadzą dla młodzieży zajęcia z "przedsiębiorczości", zmiana zawodu jest niewyobrażalna.
Sądząc po liczbie studentów dopiero rozpoczynających studia na pedagogice, kandydatów na miejsca emerytów też nie zabraknie.

Skomentował Jarosław Pytlak

Uprzejmie dziękuję za egzegezę mojego artykułu. Pańskie sądy prezentują jak zwykle inny punkt widzenia niż mój, co doskonale chroni mnie przed zamknięciem się w bańce informacyjnej. Jednak pozwolę sobie postawić w tym miejscu granice. Co Pan wie o mojej pracy, że pozwala Pan sobie na poniższe zdanie?!
"Ale nawet, jeśli by było więcej aspergerowców, to powinien Pan się tylko cieszyć! Nie dość, że są bardzo wdzięczni dydaktycznie, to dostanie Pan za wpięcie do akt ich zaświadczenia dużo większą subwencję."
Nie musi Pan przytakiwać moim poglądom, może Pan je krytykować, ale stanowczo proszę sobie darować takie wycieczki.

Skomentował Xawer

Przepraszam najmocniej, jeśli uznał Pan to za osobistą wycieczkę. Była to raczej projekcja mojego własnego podejścia: dydaktyka dla aspergerowców zawsze dawała mi dużo satysfakcji i przyjemności, zapewne dlatego, że sam mam ten typ osobowości, więc i o wczucie się w ich styl mi dość łatwo.

Skomentował Jarosław Pytlak

Dziękuję, przeprosiny przyjęte. A co do meritum Pańskiego komentarza, odniosę się do niego, bezpośrednio lub pośrednio, w kolejnym wpisie. NIe było moją intencją po prostu użalanie się nad nauczycielami, ale pokazanie marnej kondycji ludzi tego zawodu - bo jak ich nie oceniać, jest to moim zdaniem faktem, który bardzo rzutuje na sytuację w szkołach. Taka analiza na początku wydaje mi się niezbędna, by później zastanawiać się co można zrobić, aby zmienić ten stan rzeczy. Wcześniej jednak trzeba będzie napisać o postrzeganiu nauczycieli przez społeczeństwo, do czego Pan dał mnóstwo materiału, a sporo też jest w komentarzach I innych miejscach internetu.

Skomentował Xawer

To jeszcze jeden komentarz
"Na dłuższą metę nadzieję – zupełnie poważnie – upatrywałbym w sztucznej inteligencji, którą w niedługiej zapewne przyszłości będzie można zastąpić nauczycieli z krwi i kości"
W wielu aspektach już są zastąpieni - przynajmniej z perspektywy ucznia, bo z ich własnej i ministra perspektywy nadal są zatrudnieni, przychodzą do szkoły, etc.
Młodzież, dla której bywam tutorem, uczy się czasem czegoś ode mnie, ale zupełnie niczego w szkole. Od bardzo dawna nie usłyszałem, żeby któryś dowiedział się podczas lekcji czegokolwiek.
Choć, oczywiście, z upodobaniem czasami cytują mi najbardziej kuriozalne bzdury.
Za to na co dzień uczą się, korzystając z systemów sztucznej inteligencji, przede wszystkim systemów wyszukiwania informacji, opartych o AI, jak Google i Wikipedia.

Skomentował Ann Kowalsky

Do Xawer:
Miałam okazję pracować z aspargerowcami i autystami (Asparger to bliski kuzyn autyzmu). Dzieci z takimi zaburzeniami (autyści i aspargerowcy) jest z roku na rok coraz więcej. Sądząc z Pana wpisu pracuje Pan raczej w "zwykłej" szkole, nie miał Pan chyba możliwości pracy z tak zaburzonymi dziećmi w oddziałach integracyjnych w których pracowałam. Nie zawsze praca z takimi dziećmi dostarcza samej satysfakcji, potrafią bardzo dezorganizować pracę klasy mimo obecności poza nauczycielem przedmiotu nauczyciela wspomagającego. Coraz częściej u mnie w szkole dochodziło do sytuacji, że rodzice zdolnych dzieci zabierali je z takich klas, ponieważ zachowanie autystów uniemożliwiało normalną pracę. Do tego masa dzieci z "niedostosowaniem społecznym" (tak, coraz więcej jest takich opinii a nawet orzeczeń, piszę skrótowo i nie rozwijam tematu) oraz innymi zaburzeniami zachowania. Ja po 10 latach pracy dla własnego zdrowia zmieniłam szkołę. Miałam dość niepewności, co za chwilę zrobi takie dziecko (a działo się, oj działo :/ ) Zachowanie dziecka w połączeniu z niezbyt przyjaznym rodzicem stanowiło mieszankę wybuchową. Bywały też często sytuacje, gdy rodzic przyznawał że nie ma kontroli nad własnym dzieckiem w wieku już lekko ponad 10 lat, a mimo to jak lew bronił przed wyciągnięciem jakichkolwiek konsekwencji wobec dziecka.
Ale do sedna: ta "wysoka subwencja" o której Pan pisze długofalowo nie zawsze dobrze wpływa na szkołę, u nas doprowadziła do tego, że zdolniejsze dzieci do nas nie trafiały, co przełożyło się na wyniki szkoły i ogólną opinię o szkole.
Co do ofert pracy: mieszkam na wschodzie Polski, region bez przemysłu gdzie z pracą nie jest różowo i praca w szkole nadal jest w miarę przyzwoitym stanowiskiem. Jednak z roku na rok widzę coraz więcej ofert pracy nawet w małych wiejskich szkołach, sporo jest ich na stronie lubelskiego kuratorium oraz dużo po połowie sierpnia dostaję od koleżanek pocztą pantoflową i dotyczą niemal wszystkich przedmiotów jak zwykle z przewagą ścisłych i zawodowych.
Kolejna kwestia którą widzę od kilku lat to niemal zupełny brak praktykantów, co niezbicie świadczy o tym, że nie ma studentów którzy studiują kierunki pedagogiczne.
Sama zresztą rozmawiam z młodymi ludźmi i niestety znaczna większość z nich nie chce słyszeć o pracy w szkole, podobnie jak moja siostra, która popracowała jako studentka 2 lata w szkole językowej - powiedziała że nigdy nie pójdzie do pracy w szkole!
Niestety ale zgadzam się z poglądami autora artykułu, a Pana argumenty uważam za w większości dość mocno oderwane od szkolnej rzeczywistości. Podejrzewam że biorą się one stąd, że jest Pan dość młodym nauczycielem w dobrej szkole średniej, nie zna Pan problemów z jakimi naprawdę boryka się standardowa placówka. Pozdrawiam :)

Nasza strona używa, do prawidłowego działania używa technolgii ciasteczek. Więcej informacji na ten temat na stronie: Więcej...